De overgang : de tijd rond de menopauze

Wat is de overgang?

De overgang is een aantal jaren rondom je laatste ongesteldheid. Het is een natuurlijke periode in het leven van vrouwen. Je lichaam verandert van vruchtbaar naar niet meer vruchtbaar.

Vaak worden ‘overgang’ en ‘menopauze’ door elkaar gebruikt. Toch is het niet hetzelfde:

• De menopauze is de laatste ongesteldheid. Gemiddeld is dat bij vrouwen als ze 51 jaar zijn.
• De overgang zijn de jaren rondom de laatste ongesteldheid.

De overgang kan beginnen als je tussen de 40 en 60 jaar oud bent.

1 op de 100 vrouwen komt te vroeg in de overgang, voor ze 40 jaar zijn.

Wat merk je van de overgang?

Dit kun je merken in de overgang:

Verandering in ongesteld zijn

• Er zit meer of minder tijd tussen je ongesteldheid dan je gewend was. 
• Je bent langer of korter ongesteld.
• Je kunt erger ongesteld worden en meer bloed verliezen. Bij sommige vrouwen wordt het bloedverlies minder.
• Ook andere klachten bij ongesteldheid kunnen veranderen. Zoals buikpijn, rugpijn of hoofdpijn. Je kunt hier voor het eerst last van hebben. Of de klachten kunnen erger worden dan eerder, of minder erg.

Warmte-aanvallen (opvliegers)

• 8 van de 10 vrouwen hebben warmte-aanvallen: opvliegers.
• Ze komen opeens en duren meestal een paar minuten.
• Je krijgt het opeens heel warm.
• Je gezicht, hals en borst kunnen rood worden.
• Je kunt opeens veel gaan zweten. Ook 's nachts.

Klachten van de vagina

• Ongeveer 3 van de 10 vrouwen heeft hier last van.
• De huid van je vagina wordt dunner. Dit kan zorgen voor jeuk, droogheid of meer vocht en slijm.
• Het duurt langer voor je vagina vochtig wordt als je zin in seks hebt.

Andere klachten

De klachten door de overgang kunnen weer zorgen voor andere klachten:

• Door veel bloedverlies: Je kunt bloedarmoede krijgen. Klachten zijn bijvoorbeeld moe zijn of duizelig zijn.
• Door opvliegers en veel zweten 's nachts: Je slaapt misschien slecht. Daardoor kunt je je moe, somber, verdrietig of snel boos voelen.
• Door opvliegers overdag: Je kunt bang zijn dat het gebeurt op een onhandig moment. Je kunt je onzeker voelen.
• Door langzamer vochtig worden van je vagina: Je hebt misschien te snel seks, als je vagina nog niet vochtig is. Dat kan pijn doen. Daardoor heb je misschien minder zin in seks.

Sommige vrouwen hebben ook:

• pijn in de spieren of gewrichten
• angst, depressie of andere psychische klachten
• last van vaker dingen vergeten

Het is niet duidelijk of deze klachten door de overgang komen. Ze kunnen ook komen door ouder worden of andere veranderingen in het leven.
Heb je al een keer een depressie gehad? Dan heb je meer kans om in de overgang weer een depressie te krijgen.

Hoe ontstaat de overgang?

Je hebt een bepaald aantal eicellen. Elke maand wordt er een eicel rijp. Die komt los uit je eierstok. Tussen de leeftijd van 40 en 60 jaar zijn de eicellen op. Of ze worden niet meer rijp.

Er komt dan geen eicel meer los uit de eierstok. Daardoor maakt je lichaam minder vrouwelijk hormoon: oestrogeen. Dit geeft deze veranderingen:

• Het slijmvlies van je baarmoeder groeit anders dan eerst. Sneller of langzamer.
  Je wordt daarom vaker of minder vaak ongesteld.
• Het warmte-centrum van je hersenen regelt je temperatuur. Dat warmte-centrum moet wennen aan minder oestrogeen. Je lichaam krijgt soms opeens seintjes dat het moet opwarmen, terwijl dat niet zo is.
  De bloedvaten van je huid gaan dan meer open staan. Dat geeft een warm gevoel, roodheid en zweten.

Jonger dan 40 en in de overgang

Een vroege overgang (jonger dan 40 jaar) kan komen:

• door iets erfelijks: je hebt bijvoorbeeld een fout in een gen waardoor je vroeger in de overgang komt
• door een behandeling met chemotherapie of bestraling
• als je eierstokken zijn weggehaald
• door een ontsteking van de bijnier, zoals de ziekte van Addison. Dit komt bijna nooit voor.

Meestal is het niet duidelijk waar een vroege overgang door komt.

Kun je met een bloedtest weten of je in de overgang bent? 

Het heeft geen zin om je bloed te laten testen om te weten of je in de overgang bent.

Dat getal is niet betrouwbaar. Je kunt er dus niets mee.

Voorbehoedmiddel in de overgang

Ook als je nog maar soms ongesteld bent, kun je nog zwanger worden.

Als je niet zwanger wilt worden, gebruik dan een voorbehoedmiddel. Zoals condooms of een spiraaltje. Gebruik dit tot 1 jaar na je laatste ongesteldheid.

Je kunt stoppen met een voorbehoedmiddel als je 52 jaar bent. Het komt bijna nooit voor dat vrouwen dan nog zwanger worden.

Adviezen in de overgang

Kijk voor adviezen en behandelingen bij:

• goed omgaan met klachten in de overgang
• heftig ongesteld zijn in de overgang
• opvliegers en de keuzehulp bij opvliegers
• klachten van je vagina in de overgang

De overgang: je goed voelen

Hoe gaat het verder in de overgang?

5 jaar na je laatste ongesteldheid worden de klachten meestal minder. 

In die jaren worden je botten zwakker. Kijk bij botontkalking voor adviezen om sterke botten te houden.

Ook heb je iets meer kans op ziekten van je hart en bloedvaten. Bekijk hier filmpjes over hoe je de kans om ziek te worden kleiner kunt maken. Je kunt dit ook met je huisarts bespreken. 

Wanneer bel je de huisarts in de overgang?

Maak een afspraak met jouw huisarts bij 1 of meer van deze klachten:

• Je bent heftig ongesteld.
  De kans is groot dat het door de overgang komt. Maar soms komt het door bijvoorbeeld een vleesboom.
• Je hebt overgangsklachten en bent jonger dan 40 jaar.
• Je bent al langer dan 1 jaar niet meer ongesteld en er komt bloed uit je vagina.
• Je hebt veel last van opvliegers en andere klachten door de overgang.

Meer informatie over de overgang

Contact met vrouwen die ook in de overgang zijn: Stichting Vuurvrouw.

De vereniging van gynaecologen (NVOG) heeft 3 films over de overgang. 

We hebben deze tekst gemaakt met:

• de richtlijn voor huisartsen over de overgang
• de richtlijn voor gynaecologen over de overgang