Psychische gezondheid na een hartprobleem : adviezen

Veel mensen krijgen na een hartprobleem psychische klachten. Minimaal 7 van de 10 mensen hebben last van angst of somberheid. Een deel van de mensen blijft hier last van houden.
Patiëntenvereniging Harteraad heeft een beeld gemaakt over psychische klachten na een hartprobleem.
U kunt op het plaatje hieronder klikken om het groter te maken.

Veel mensen hebben na een hartprobleem last van angst of onzekerheid. Dat is begrijpelijk.

U kunt door een hartprobleem minder vertrouwen hebben in uw lichaam. U gaat dan bewust of onbewust meer letten op wat er in uw lichaam gebeurt of wat u voelt.

Lichamelijke klachten, zoals een steek op de borst, kunnen dan extra angstig maken. Door spanning of angst is het moeilijker om het verschil te voelen tussen hartklachten en klachten die onschuldig maar wel vervelend zijn. Uiteindelijk kan dit leiden tot paniekklachten. 

Wat u zelf kunt doen

Om weer rustig te worden, kunt u de volgende dingen doen:

• Als u denkt dat uw klachten komen door spanning, bedenk dan wat de oorzaak van de spanning is. Bedenk wat u kunt doen om de spanning minder te maken of bespreek dit met een naaste.
• Als u merkt dat u teveel aandacht richt op uw hart, stop dan met het opmeten van uw polsslag of bloeddruk. Vaak zorgt het opmeten van de polsslag of bloeddruk bij mensen met angst, juist voor extra angst.
• Blijf doen wat u van plan bent om te doen, vermijd geen inspanning.
• Doe regelmatig ontspanningsoefeningen of doe oefeningen met mindfulness. Gebruik bijvoorbeeld oefeningen uit de VGZ Mindfulness Coach app. U kunt deze app gratis downloaden, ook als u geen lid bent van VGZ.

U kunt zelf invloed hebben op uw psychische gezondheid door de volgende adviezen op te volgen:

• Probeer elke dag hetzelfde dagritme te houden. Door somberheid kunt u dit wel eens vergeten. Als u niet hetzelfde dagritme hebt, kan uw somberheid erger worden. En somberheid kan juist minder worden door een vaste structuur.
• Blijf leuke dingen doen en blijf contact houden met mensen. Door somberheid heeft u hier misschien geen zin in. Toch kunt u zich minder somber gaan voelen door juist actief te zijn, afleiding te zoeken en daar tevreden over te zijn. 
• Neem ook voldoende rust. Als u te veel wilt doen, kunt u weer sombere gedachten krijgen. Door genoeg rust te nemen tijdens een activiteit, is de kans groter dat u een activiteit zonder problemen kan uitvoeren. Dat geeft vervolgens een tevreden gevoel.
• Stel eventueel een ‘piekerkwartier’ in. In het ‘piekerkwartier’ mag u 15 minuten per dag piekeren. Als u begint met piekeren buiten het piekerkwartier, kunt u uw gedachten opschrijven. Deze gedachten kunt u dan tijdens het piekerkwartier opnieuw lezen. 
  Op deze manier kunt u leren dat u invloed kunt uitoefenen op uw gedachten.
• Probeer extra te letten op wat er wel gelukt is of wat prettig is. Door somberheid ziet u soms alleen wat er niet klopt of wat moeilijk is.

Apps en boeken

Er zijn verschillende boeken en apps waar u misschien iets aan heeft:

Apps

• VGZ Mindfulness Coach – Nederlandstalige gratis app voor mindfulness oefeningen
• Headspace – Engelstalige betaalde app voor mindfulness oefeningen

Boeken

• Theo IJzermans, Coen Dirkx: Beren op de weg, spinsels in je hoofd
• C.R.M. Verhulst: RET jezelf
• W.F. Diekstra: Ik kan denken/voelen wat ik wil
• Albert Ellis, Alan Baldon: RET, een andere kijk op problemen
• Dennis Greenberger en Christine Padesky: Je gevoel de baas

Door uw hartprobleem heeft u soms ook last van andere gevoelens, reacties van uw lichaam of veranderingen in uw denken en gedrag. Deze gevoelens of gedachten kunnen ook positief of prettig zijn. 

Voorbeelden gedachten

• kwetsbaar zijn
• de dood
• verlies toekomstplannen
• verlies van gezondheid
• tweede kans: patiënten beschrijven dat ze de gedachte hebben om het leven opnieuw te kunnen vormgeven, en daarmee een tweede kans krijgen om het leven beter, fijner en waardevoller in te richten
• duidelijker worden wat belangrijk is in het leven 

Voorbeelden gevoelens

• geen vertrouwen in uw lichaam
• geschrokken
• boos
• schuldgevoelens
• kwetsbaar voelen
• dankbaarheid
• irritaties

Voorbeelden lichamelijke reacties

• vergeetachtig
• concentratieproblemen
• moe zijn
• lusteloos zijn
• te veel of te weinig slapen
• pijn op de borst
• alert zijn

Voorbeelden gedrag

• piekeren
• veel of weinig praten
• geen zin in seks hebben
• emotioneel zijn of huilbuilen hebben
• terugtrekken
• prikkelbaar zijn
• prioriteiten duidelijker stellen

Veel mensen hebben psychische klachten na een hartprobleem. OLVG biedt u een aantal mogelijkheden om hiermee te leren omgaan: 

U kunt deelnemen aan de cursus 'Zorg voor het hart'.  Het heet ook wel het psycho-educatieve programma of PEP.  U heeft 6 bijeenkomsten in een groep. De onderwerpen zijn het verwerken van een hartprobleem en wat u zelf kunt doen om niet nog een keer een hartprobleem te krijgen. Bijvoorbeeld door aandacht te besteden aan chronisch stressmanangement en leefstijl. Daarnaast leert u manieren om invloed te hebben op angstklachten en stemmingsklachten.

Het advies is om de cursus te gaan doen.

Als u door deelname aan de hartrevalidatie nog steeds psychische klachten heeft, is het soms mogelijk om een afspraak te krijgen bij de polikliniek Psychiatrie en Medische Psychologie. 

Uw hartprobleem kan ook invloed hebben op uw partner, kinderen, ouders, familie en vrienden. Blijf daarom met elkaar in gesprek. Vraag hoe het met de ander gaat en laat hun weten hoe het met u gaat.
Het is niet uw schuld als uw naasten ook psychische klachten hebben.