Euthanasie :  sterven met hulp van een arts

Wat is euthanasie?

Als u vindt dat u ondraaglijk lijdt en er is geen uitzicht meer op verbetering, dan kunt u uw arts vragen uw leven te beëindigen. Dit heet euthanasie. 

Wat is voor u ondraaglijk lijden?

Lijden is persoonlijk en voor iedereen anders. Lijden kan bestaan uit lichamelijke klachten zoals pijn, jeuk, misselijkheid of benauwdheid. Het kan ook gaan om psychisch lijden: angst, somberheid en verwarring. Uw huisarts en andere hulpverleners zullen er alles aan doen om uw klachten te verminderen. De zorg in de laatste maanden of weken van het leven heet palliatieve zorg.
Sommige mensen vinden het prettig om in deze periode over hun leven te praten met een geestelijk verzorger. Zou u dit ook willen, vertel dit dan gerust aan uw huisarts. Uw huisarts kan u de contactgegevens geven van geestelijk verzorgers.

Om zeker te weten wat u wilt en wanneer u dat wilt is het goed om een aantal vragen op een rij te zetten:

• Waarom gaat het niet meer en wilt u dat uw leven stopt of er een einde aan uw leven wordt gemaakt? 
• Welke lichamelijke of psychische klachten en ongemakken heeft u?
• Wat kunt u nu nog wel en wat kunt u niet meer? 
• Wat kunt u nog wel en waar beleeft u nog plezier aan, wat maakt het de moeite waard om voor te leven?
• Wat is voor u ondraaglijk lijden?
• Zijn er nog andere mogelijkheden  om uw lijden te verlichten? 
• Bent u bang dat u in de toekomst zult lijden? Bijvoorbeeld door dementie of een andere ziekte die steeds erger wordt. Of doordat u afhankelijk wordt van anderen?

De angst voor pijn, benauwdheid of verwardheid die er nog niet is en misschien ook nooit komt, kan zo heftig zijn dat u niet meer wilt leven. Ook al heeft u op dit moment geen last van pijn, benauwdheid of verwardheid. Samen met uw huisarts kunt u bespreken waar u bang voor bent en waar uw heftige angst vandaan komt. Samen kunt u kijken of de angst kan worden aangepakt en of er dan weer ruimte komt voor nog een aantal mooie weken, samen met uw geliefden.

Hoe kunt u vragen om euthanasie?

In gesprekken met uw arts kunt u om euthanasie vragen. Deze gesprekken zijn heel erg belangrijk.

U kunt ook op papier zetten dat u om euthanasie vraagt. Praat ook dan met uw arts over uw euthanasieverzoek.

Uw arts wil heel duidelijk weten waarom u om euthanasie vraagt. Belangrijke vragen zijn:

• Hoe kijkt u aan tegen het einde van uw leven?
• Wanneer is lijden voor u ondraaglijk? Is dat lijden er nu of bent u bang voor lijden in de toekomst? Waarom bent u daar bang voor?

Als u uw euthanasieverzoek op papier zet, hoeft dat niet heel uitgebreid. Ook taalfouten zijn helemaal niet erg. Het gaat erom dat het verzoek duidelijk van u is en bij u past. U vindt hieronder een voorbeeld. 

Praat altijd met uw arts over uw euthanasieverzoek. Alleen een formulier opsturen of afgeven kan later misverstanden veroorzaken. Voor uw arts is het ook nodig dat u en uw arts uw verzoek goed besproken hebben, een of liever meerdere keren.

Meestal heeft u deze gesprekken met uw huisarts. Gaat het bij u om psychisch lijden (angst, somberheid of verwarring)? Dan zal de psychiater deze gesprekken met u voeren. 

Beoordeling van uw euthanasieverzoek

Als u om euthanasie vraagt, zal uw arts dit met u bespreken.

Uw arts zal zorgvuldig afwegen of uw verzoek op dat moment aan de wettelijke eisen voldoet en of hij/zij uw verzoek wil uitvoeren. Een arts is niet verplicht om euthanasie uit te voeren.

Uw arts moet beoordelen:

• of uw verzoek om euthanasie vrijwillig is,
• of u er heel goed over heeft nagedacht,
• of u precies weet wat euthanasie betekent en hoe het gaat,
• of u ondraaglijk lijdt
• en waarom er voor u geen andere oplossingen meer zijn.

Als uw arts deze punten beoordeeld heeft, moet er daarna altijd nog een tweede (onafhankelijke) arts met u praten om uw verzoek te beoordelen.

Als uw eigen arts geen euthanasie wil doen

Uw arts kan en mag zeggen dat hij/zij geen euthanasie wil doen. Hij of zij zal dan aan u uitleggen waarom hij/zij dit niet wil doen.

• Het kan zijn dat uw situatie niet aan de eisen van de euthanasiewet voldoet.
• Uw arts kan ook persoonlijke redenen hebben om geen euthanasie te willen doen.

De huisarts kan u dan verwijzen naar een andere arts. Of u kunt zelf op zoek gaan naar een andere arts.

De SCEN-arts

Als uw arts de euthanasie wil doen, dan moet een andere arts nogmaals kijken of uw verzoek aan de wettelijke eisen voldoet. Dit is vaak een arts die speciaal is opgeleid om euthanasieverzoeken te beoordelen: een SCEN-arts. 

De SCEN-arts komt bij u op bezoek om te praten over uw verzoek.

Bezoek van een SCEN-arts

De SCEN-arts wil met u praten zonder dat anderen daar bij zijn. Dat doet hij/zij om te bespreken of u de euthanasie echt zelf, vrijwillig wilt. En niet onder invloed of druk van anderen.

De SCEN-arts wil meestal ook praten met uw naasten en soms met andere betrokkenen, zoals verpleegkundigen of verzorgenden. 

Na het bezoek van de SCEN-arts

Na het bezoek aan u schrijft de SCEN-arts een verslag. In dit verslag schrijft de SCEN-arts of uw verzoek om euthanasie zorgvuldig en terecht is. Hij of zij geeft het verslag als advies aan uw arts. Uw arts bespreekt dit advies met u.

• Meestal is de SCEN-arts het eens met de arts. Uw arts bespreekt dan met u wat er gaat gebeuren en wanneer. 
• Soms vindt de SCEN-arts dat iemand (nog) niet aan euthanasie toe is. Als iemand bijvoorbeeld met goede pijnmedicijnen nog een wandeling kan maken, in de tuin kan zitten en met de familie aan tafel eet, kan de SCEN-arts zeggen dat het nog te vroeg is voor euthanasie. Dan wordt de euthanasie uitgesteld of niet gedaan.
  Na een paar weken kan de situatie zo veranderd zijn dat uw arts vraagt of er weer een SCEN-arts langs wil komen voor een beoordeling.

Uw arts is overigens niet verplicht het advies (wel of juist niet euthanasie te verlenen) van de SCEN-arts te volgen. Maar meestal doet hij/zij dat wel.

Wat gebeurt er bij euthanasie?

Samen met uw naasten en de arts bespreekt u waar u wilt sterven en wie u er graag bij wilt hebben. Misschien heeft u een speciale plek in huis waar u graag wilt sterven. Bespreek met de arts of dit kan.

Euthanasie kan via een infuus of met een drankje. U kunt met uw arts bespreken wat in uw situatie kan en wat u wilt. 
Bij een infuus krijgt u een slaapmiddel. Daardoor raakt u in diepe slaap. Daarna krijgt u een middel dat de spieren verlamt, ook de ademhalingsspieren en de hartspier. U overlijdt dan meteen.
Met een dodelijk drankje kan het wat langer duren voor u overlijdt.

Hoe gaat het verder na euthanasie?

Na euthanasie belt de arts met de lijkschouwer van de gemeente. De lijkschouwer komt kijken en controleert of de patiënt door euthanasie is overleden. Daarna belt de lijkschouwer de officier van justitie, die toestemming moet geven voor begraven of cremeren.

De arts vult een meldingsformulier en een verslag in. De lijkschouwer stuurt de verslagen van uw arts en de SCEN-arts naar de regionale toetsingscommissie euthanasie. De leden van deze commissie beoordelen of de arts zorgvuldig heeft gehandeld. Ze sturen de arts hierover een brief.

Meer informatie over zorg in de laatste tijd van het leven

• Informatie over zorg en hulp en ervaringen van mensen: overpalliatievezorg.nl.
• Praatkaarten in makkelijke taal: Pharos.nl.
• Een geestelijk verzorger zoeken: geestelijkeverzorging.nl.
• Thuiszorg zoeken: op de website van je eigen gemeente of Zorgkaart Nederland.
• Hulp van vrijwilligers: VPTZ.
• Een film waarin mensen vertellen over wensen rond het levenseinde: De Dappere Patiënt.
• Een wilsverklaring kun je het beste zelf maken. Kijk bij wilsverklaring. 
  Stichting Zorgverklaring, de NVVE en de NPV (christelijk) verkopen wilsverklaringen.
• Over het regelen van een vertegenwoordiger: goedvertegenwoordigd.nl.
• Als je vragen hebt over de zorg: MIND Hulplijn.