Knappe kop Piter Oosterhof, ziekenhuisapotheker

Sinds 2013 ben je apotheker in OLVG. Waarom besloot je daarnaast promotieonderzoek te doen?

‘Als apotheker weet je van heel veel medicatie een beetje. Het leek me interessant om me te verdiepen in een bepaalde aandoening en de daarmee gepaard gaande medicatie, zodat je inhoudelijk meer kunt betekenen. En omdat OLVG het grootste hiv-centrum van Nederland is, met 3600 patiënten in zorg, wilde ik me graag aansluiten bij het hiv-behandelteam.’

Wat heb je de afgelopen jaren onderzocht?

‘In 2019 kostte de hiv-zorg Nederland 200 miljoen euro, waarvan 70 procent medicatiekosten. Hiv-medicatie is duur: rond de 1000 euro per maand per patiënt, ruim 30 euro per dag. Veel collega’s dachten: dat is nu eenmaal zo, het wordt toch vergoed. Maar ik wilde kijken of we kosten konden verlagen met behoud van levenskwaliteit voor de patiënt.’

Heeft het patent op medicijnen invloed op de hoge kosten?

"Voor een groot deel wel. Een patent op een medicijn is meestal zo’n 15 jaar geldig. Toen ik begon, verliepen de patenten van een aantal middelen en kwamen er goedkopere, generieke varianten beschikbaar. Tegelijkertijd kwamen er ook nieuwe medicijnen op de markt die nog wel onder patent vielen. Die waren vaak effectiever en hadden minder bijwerkingen, maar ze waren ook duurder. In de praktijk kozen artsen meestal voor die nieuwe middelen. Ik vond het interessant om te onderzoeken hoe de kosten zich ontwikkelen als er generieke middelen beschikbaar komen voor hiv-zorg, en hoe belangrijk de acceptatie van die middelen door artsen en patiënten daarbij is."

Wat viel je daarbij op?

‘Laat ik een voorbeeld geven. In hiv-medicatie zitten vaak drie werkzame stoffen. Vroeger werden deze in drie verschillende tabletten gegeven. Dankzij de ontwikkeling lukte het om de drie stoffen in één pil te persen. Fijner voor de patiënt, maar wel 30 euro per dag. Door de introductie van generieke medicatie was het mogelijk om dezelfde stoffen aan te bieden in twee pillen, voor 18 euro per dag. De kwaliteit en bijwerkingen bleven hetzelfde, maar behandelaren zeiden: ‘patiënten willen niet twee pillen.’ Dat hebben we onderzocht en wat bleek: de hoeveelheid pillen maakte de patiënt niet uit. Dat het veel geld scheelt vonden ze wél belangrijk.’

Welke kostenbesparing heb je dankzij onderzoek kunnen realiseren?

‘Door de keuze voor generieke medicatie zijn de jaarlijkse kosten per patiënt tussen 2016 en 2022 met 22,2 procent gedaald. OLVG loopt daarin voorop. Ik ben trots dat ik als apotheker bij het hiv-team aansluit en dat ons onderzoek echt impact heeft.’

Impact maak je ook met PharmaSwap: een marktplaats voor medicijnen. Waarom richtte je dit op?

‘Ziekenhuisapotheken hebben vaak dure geneesmiddelen, zoals oncologische middelen, op voorraad. Mijn goede vriend Jelmer is ook apotheker, en ons viel op dat deze medicatie vaak verspild wordt, bijvoorbeeld door behandelwijzigingen of overlijden van patiënten. De medicatie raakt dan over datum en wordt vernietigd. Daarom bedachten we een marktplaats voor vraag en aanbod van geneesmiddelen, waar zorgverleners deze tegen gereduceerde prijs kunnen kopen en verkopen.’

Slaat dit aan onder apothekers?

‘Zeker. Sinds 2018 hebben we ruim twee miljoen euro en 16.000 verpakkingen bespaard. Inmiddels zijn 1300 apotheken aangesloten bij PharmaSwap en hebben we met ons initiatief verschillende prijzen gewonnen. Toch merken we dat er nog een gedragsverandering nodig is: mensen kiezen liever voor nieuw dan voor tweedehands. Terwijl we in de zorg echt verantwoordelijkheid moeten nemen voor verspilling en duurzaamheid. Hoe wij met geneesmiddelen omgaan is niet meer van deze tijd.’

Doelmatigheid en duurzaamheid zijn terugkerende termen. Vind je die ook belangrijk in je persoonlijke leven?

‘Ha, nou ik wil wel altijd een doel hebben. Deze zomer loop ik voor het eerst de Nijmeegse Vierdaagse: 50 kilometer per dag. Daarbij haal ik geld op voor iedereen die leeft met Parkinson én voor iedereen die dagelijks voor hen zorgen. In mijn naaste omgeving zijn er veel mensen met Parkinson, waaronder mijn vader. Met het geld kan het Radboud UMC verder onderzoek doen naar de ziekte.’